به طور معمول این سوال برای اکثریت پیش می آید که آچمز یعنی چه؟ آچمزی در شطرنج یا آچمز به انگلیسی Pin وضعیتی در بازی شطرنج است که در آن یکی از مهره‌ها که «مهرهٔ آچمز» نامیده میشود مجبور است برای دفاع از یک مهره یا خانهٔ ارزشمند در جای خود میخکوب شود. آچمز کردن تاکتیکی مؤثر برای ایجاد محدودیت در توانایی جابجایی سوارهای حریف در شطرنج است
در الگوهای این تاکتیک، سه مهره در یک خط یا مسیر [قطر، عرض و ستون] قرار می گیرند: مهره آچمز کننده ( وزیر، رخ یا فیل) مهره آچمز شده (هر مهره ای غیر از شاه) و مهره هدف آچمزی اول متعلق به یکی از طرفین و مهره های دوم و سوم متعلق به طرف دیگر است.
انواع آچمزی در شطرنج
اکنون میخواهیم شما را با انواع آچمز در شطرنج آشنا کنیم. به طور کلی آچمز در شطرنج به دو قسمت تقسیم میشود:
۱- آچمزی مطلق ۲- آچمزی نسبی
آچمز مطلق در شطرنج
اگر هدف آچمز شطرنج، مهره شاه باشد، آچمزی مطلق (یا آچمزی کامل) نامیده میشود. در این صورت مهره آچمز شده را به هیچ عنوان نمی‌توان از مسیر آچمزی خارج کرد. آچمزی مطلق به مهره‌ای گفته میشود که در صورت خارج شدن از مسیر آچمزی، شاه بازیکن در معرض کیش قرار بگیرد. به طور مثال به دیاگرام زیر دقت کنید
در این مثال، مهره فیل آچمز مطلق است. و هر گونه حرکتی باعث کیش شدن شاه میشود. و به همین دلیل، بر اساس قوانین بازی شطرنج، فیل نمیتواند حرکت کند. حال ممکن بود بجای فیل، رخ باشد:
در اینجا نیز هدف آچمزی، شاه است و مهره رخ آچمز می‌باشد. اما با یک تفاوت، در این پوزیسیون رخ سفید در ستون d (خانه‌های رنگی) میتواند حرکت کند، چرا که حرکتش در این خانه‌ها باعث کیش شدن شاه خودی نمی‌شود. اما از ستون d نمیتواند خارج شود.
به این نوع آچمز شطرنج، آچمزی بخشی (یا نیمه آچمزی) می‌گویند چرا که مهره آچمز شده در بخشی از صفحه قادر به حرکت است
آچمز نسبی در شطرنج
اما همواره هدف آچمزی، مهره شاه نیست. گاهی مهره‌های دیگر مانند وزیر، رخ یا حتی یک خانه مهم می‌توانند اهداف آچمزی باشند. در این صورت، که شاه هدف آچمزی نیست، آچمز را آچمز نسبی می‌گویند (این نوع آچمزی با نام دیگر شبه آچمزی نیز شناخته میشود).
به طور مثال در دیاگرام زیر، مهره اسب سفید توسط رخ سیاه آچمزی نسبی است. چرا که اگر اسب حرکت کند، رخ سیاه میتواند وزیر سفید را بگیرد.
تفاوت آچمز مطلق و آچمز نسبی چیست؟
مهمترین تفاوت آچمز مطلق و آچمز نسبی چیست؟ اگر مهره‌ای آچمز مطلق باشد، طبق قوانین شطرنج به هیچ وجه نمیتواند از مسیر آچمزی خارج شود چون شاه کیش خواهد شد. اما اگر مهره‌ای آچمز نسبی باشد، میتواند از مسیر آچمزی خارج شود و از نظر قوانین شطرنج، مانعی نخواهد داشت. (فقط ممکن است مهره یا خانه هدف آسیب ببیند)
روش های استفاده از آچمزی
1- ایجاد آچمزی
در این روش یک مهره به صورت مستقیم با یک حرکت مهره حریف را آچمز میکند و میتواند حتی این مهره را در ادامه بگیرد . مثال زیر را ببینید .
در این مثال سفید با انتقال وزیر به خانه h7 باعث ایجاد یک آچمزی شده است . فیل سیاه میخکوب است و در حرکت بعدی سفید میتواند این فیل را بگیرد
2- استفاده از آچمزی موجود
گاهی مواقع ما قبلا مهره حریف را آچمز کرده ایم و حالا باید برای بهره بردن از این آچمزی سعی کنیم به مهره آچمز شده فشار وارد کنیم . مثال زیر را ببینید
اسب سیاه توسط رخ آچمز است اما سفید اگر بخواهد اسب سیاه را بزند ، شاه سیاه نیز میتواند رخ سفید را بگیرد .اما اکنون سفید میتواند با توجه به آچمز بودن اسب از این موقعیت بهره برداری کند و حرکت e4 را انجام دهد و با پیاده به اسب حمله کند . اسب سیاه آچمز است و نمیتواند حرکت کند و بنابرین سفید این اسب را خواهد گرفت .
3- استفاده از آچمزی موجود با گرفتن مهره
گاهی مواقع استفاده از آچمزی موجود با گرفتن مهره میتواند همراه شود ، مثال زیر را ببینید
در ظاهر به نظر میرسد که اسب در h2 توسط فیل در c7 دفاع شده است . اما سفید میتواند با حرکت Rxh2 اسب را به صورت رایگان بگیرد چون فیل c7 توسط رخ در خانه h7 آچمز شده است و سیاه نمیتواند حرکت Bxh2 را بازی کند
تمرینات
1- نوبت سفید ، کدام مهره سیاه آچمز است و سفید چگونه از این موضوع بهره برداری کند ؟
2- نوبت سفید ، کدام مهره سیاه آچمز است و سفید چگونه از این موضوع بهره برداری کند ؟
